Την ανησυχία και τον προβληματισμό του αγροτικού κόσμου στον νομό Θεσσαλονίκης προκαλεί η επικείμενη εφαρμογή των διοικητικών μεταρρυθμίσεων του «Καλλικράτη» σε ότι αφορά στην εύρυθμη λειτουργία και το μέλλον των Τοπικών Οργανισμών Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ).
Η λειτουργία και η σύσταση των ΤΟΕΒ καθορίζεται σήμερα σύμφωνα με τον Ν. 3881 ως αναγκαστικών συνεταιρισμών, μη κερδοσκοπικών οργανισμών με ανταποδοτική λειτουργία. Τα μέλη των ΤΟΕΒ είναι ιδιοκτήτες αγροτεμαχίων, οι οποίοι και εκλέγουν τους αντιπροσώπους τους και το διοικητικό συμβούλιο. Οι οικονομικοί πόροι των οργανισμών προέρχονται από τις ανταποδοτικές εισφορές των μελών τους και ΟΧΙ από κρατικές επιδοτήσεις. Ενώ παράλληλα, ο ετήσιος προϋπολογισμός και απολογισμός των ΤΟΕΒ υπόκειται ανά τακτά χρονικά διαστήματα σε σχετικούς ελέγχους από την εντεταλμένη οικονομική επιθεώρηση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Η δράση και το έργο των ΤΟΕΒ είναι άρρητα συνδεδεμένα με την ιστορία του κάμπου της Θεσσαλονίκης, μίας αμιγώς γεωργικής περιοχής με σημαντικές καλλιέργειες σε ρύζι, βαμβάκι, τεύτλα, καλαμπόκια.
Ήδη από τη δεκαετία του ‘60 ξεκίνησαν να κατασκευάζονται και να λειτουργούν εγγειοβελτιωτικά έργα στη λεκάνη του Αξιού Ποταμού στο Νομό Θεσσαλονίκης, έργα τα οποία κατασκευάστηκαν χωρίς να ληφθούν υπόψη τα διοικητικά όρια των κοινοτήτων της περιοχής, καθώς κύριο μέλημα αποτελούσε η λειτουργικότητα και η καλύτερη δυνατή απόδοση του έργου.
Σήμερα μιλάμε για σημαντικά έργα που αφορούν 1.950 χιλιόμετρα αρδευτικές διώρυγες, 1.850 χιλιόμετρα στραγγιστικές διώρυγες, 2.000 χιλιόμετρα αγροτικούς δρόμους και 50 αντλιοστάσια. Και ενώ μέχρι σήμερα τα αρδευτικά έργα ανήκουν διοικητικά στους δήμους Χαλκηδόνας, Αγ. Αθανασίου, Αξιού, Εχεδώρου και Χαλάστρας με την έναρξη της εφαρμογής της διοικητικής διάρθρωσης του «Καλλικράτη», τα έργα θα υπάγονται στα διοικητικά όρια των δήμων Δέλτα και Κουφαλίων.
Παράλληλα, για διοικητικούς και λειτουργικούς λόγους συστήθηκε ο Γενικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ) πεδ. Θεσσαλονίκης-Λαγκαδά για τα έργα Α' Τάξης και οκτώ ΤΟΕΒ (Χαλάστρας-Καλοχωρίου, Κυμίνων-Μαλγάρων, Αγ. Αθανασίου, Βραχιάς, Μ. Μοναστηρίου, Χαλκηδόνας, Κουφαλίων, Μαγνησίας) για τα έργα Β΄ και Γ΄ Τάξης.
Οι οκτώ ΤΟΕΒ που λειτουργούν σήμερα στον κάμπο της Θεσσαλονίκης δραστηριοποιούνται με τις αρδευτικές εισφορές των μελών, χωρίς κρατικές επιχορηγήσεις, ενώ σήμερα οι προϋπολογισμοί και των οκτώ ΤΟΕΒ ξεπερνούν στο σύνολό τους τα 7.000,000 ευρώ, ποσό που κατανέμεται στις διοικητικές, λειτουργικές δαπάνες, στις δαπάνες συντήρησης και στον πάγιο εξοπλισμό.
Παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια η αρδευτική εισφορά των αγροτών επηρεάζεται από τη δυσμενή οικονομική κατάσταση των αγροτών, το έργο των ΤΟΕΒ συνεχίζεται ομαλά, ενώ καλύπτεται και η δαπάνη του Γενικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ) για τη λειτουργία των έργων Α' Τάξης υδροδότησης των δικτύων. Οι ΤΟΕΒ με την ορθολογική διαχείριση των οικονομικών τους διαθέτουν ιδιόκτητα κτίρια διοίκησης, εργοταξιακούς χώρους, συνεργία, υδροφυλάκια, μηχανήματα, φορτηγά και λειτουργούν με μηχανογράφηση.
Η εύρυθμη λειτουργία των ΤΟΕΒ ωστόσο, ενδέχεται να διαταραχθεί και να κλονισθεί με την εφαρμογή στην πράξη των εσωτερικών κανονισμών της αυτοδιοικητικής Περιφέρειας και των Δήμων. Πιο συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από την αυτοδιοικητική αναδιάρθρωση του «Καλλικράτη», η εποπτεία των ΓΟΕΒ μεταβιβάζεται στις κατά τόπους Περιφέρειες, στην προκειμένη περίπτωση στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ η εποπτεία των ΤΟΕΒ μεταβιβάζεται στους Δήμους, εντός των διοικητικών ορίων των οποίων λειτουργούν, στην προκειμένη περίπτωση στους Δήμους Δέλτα και Κουφαλίων.
Ωστόσο, με βάση τη νέα διοικητική δομή των Δήμων του «Καλλικράτη», οι ΤΟΕΒ θα λειτουργούν και στους δύο Δήμους, ενώ όπως προκύπτει ο ΤΟΕΒ Μ. Μοναστηρίου θα λειτουργεί και σε Δήμο γειτονικού Περιφερειακού Διαμερίσματος, χωρίς να υπάρχει ένα προκαθορισμένο νομικό πλαίσιο εποπτείας.
Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι για να λειτουργήσει το νέο μοντέλο ορθολογικά θα πρέπει να χωριστούν τα δίκτυα, η κινητή και ακίνητη περιουσία των ΤΟΕΒ, καθώς και να χωριστούν οι προϋπολογισμοί. Ο διαχωρισμός των δικτύων καθίσταται αδύνατος, καθώς για να έχει αυτό πρακτική εφαρμογή θα πρέπει να χωριστούν τα δίκτυα και να κατασκευαστούν νέα έργα ιδιαίτερα δαπανηρά.
Στο οικονομικό κομμάτι του διαχωρισμού του προϋπολογισμού, βασική προϋπόθεση αποτελεί ο διαχωρισμός των μελών, των αντιπροσώπων, η σύσταση νέων καταστατικών και η σύσταση νέων οργανισμών, ενώ τα περιουσιακά στοιχεία δεν είναι δυνατό να διαχωριστούν στην πράξη, καθώς αποτελούν περιουσιακά στοιχεία των μελών των ήδη υφιστάμενων ΤΟΕΒ.
Όπως προκύπτει, λοιπόν, με τις αλλαγές που επιφέρει η διοικητική διάρθρωση του «Καλλικράτη» δεν είναι δυνατή η εφαρμογή στη πράξη της εποπτείας των ΤΟΕΒ από τους νέους δήμους, χωρίς να απειληθεί ουσιαστικά η εύρυθμη λειτουργία τους και η αποτελεσματική συνέχιση του τόσο σημαντικού έργου που επιτελούν.
Κατόπιν τούτων, ερωτώνται οι συναρμόδιοι Υπουργοί:
- Προβλέπεται να εξετάσουν τα αρμόδια Υπουργεία το ενδεχόμενο να εξαιρεθούν οι ΤΟΕΒ από τις επικείμενες αλλαγές, που προβλέπεται να επιφέρει η διοικητική μεταρρύθμιση «Καλλικράτης» από 1-1-2011, καθώς οι ΤΟΕΒ λειτουργούν ομαλά και αποτελεσματικά ως ανταποδοτικοί μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί που δεν επιβαρύνουν και δεν επιχορηγούνται από το Ελληνικό Δημόσιο;
- Καθώς δεν μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη ο λειτουργικός και διοικητικός διαχωρισμός των ΤΟΕΒ, προβλέπεται να εξετάσουν τα αρμόδια Υπουργεία το ενδεχόμενο να τεθούν οι ΤΟΕΒ στην εποπτεία της Περιφέρειας, όπου υπάγεται και ο ΓΟΕΒ, διασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο την ενιαία και ομαλή δράση των φορέων των αρδευτικών δικτύων στο μέλλον;
- Προκειμένου να μπορέσουν οι ΤΟΕΒ να προχωρήσουν πιο εύκολα και ομαλά στη ρευστοποίηση των απαιτήσεων, προβλέπεται να τεθεί κατά την υποβολή των δηλώσεων ΟΣΔΕ ως απαραίτητο στοιχείο η βεβαίωση εξόφλησης των αρδευτικών τελών;
- Εξετάζει το αρμόδιο Υπουργεί Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων το ενδεχόμενο να παραχωρήσει στους ΤΟΕΒ τους ψηφιοποιημένους πίνακες του ΟΣΔΕ, προκειμένου να πραγματοποιηθεί διασταύρωση των στοιχείων των αγροτεμαχίων και του καταλογισμού των αρδευτικών τελών;
