Συζήτηση επί της αρχής των άρθρων και των τροπολογιών του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων: «Συστηματοποίηση της δια βίου μάθησης και άλλες διατάξεις»

Όπως είναι γνωστό, το 1996 ορίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση ευρωπαϊκό έτος για την διά βίου εκπαίδευση και κατάρτιση. Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοβουλίας οργανώθηκαν σε όλα τα κράτη- μέλη εκδηλώσεις, με σκοπό την ευρεία συζήτηση του «Λευκού Βιβλίου» για την εκπαίδευση και την κατάρτιση που εκπονήθηκε το 1995 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ακόμη, τον ίδιο χρόνο ο ΟΟΣΑ εξέδωσε το βιβλίο - πρόταση «να κάνουμε τη διά βίου μάθηση πραγματικότητα για όλους».
Στην έκθεση της διεθνούς επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21ο αιώνα που επίσης εκπονήθηκε το 1996 υπογραμμίστηκε ότι «η έννοια της διά βίου εκπαίδευσης, φαίνεται ότι είναι ένα από τα κλειδιά για την είσοδο στον 21ο αιώνα». Εξάλλου σύμφωνα με σχετικό ψήφισμα του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη δια βίου εκπαίδευση στις Βρυξέλλες στις 27/06/2002 «η διά βίου μάθηση πρέπει να καλύπτει τη μάθηση από την προσχολική ηλικία ως την περίοδο μετά την συνταξιοδότηση καθώς και όλο το φάσμα των επίσημων, των ανεπίσημων και των άτυπων μορφών εκπαίδευσης. Εξάλλου ως διά βίου μάθηση πρέπει να νοηθεί κάθε δραστηριότητα μάθησης που αναλαμβάνεται καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής με στόχο τη βελτίωση των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων σε μια προοπτική ανάπτυξης του ατόμου, του πολίτη, καθώς και σε κοινωνική ή και συνδεόμενη με την απασχόληση προοπτική».
Από το ψήφισμα αυτό του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης φαίνεται ότι στην διά βίου μάθηση περιλαμβάνονται όλες οι δραστηριότητες βελτίωσης των γνώσεων, των δεξιοτήτων και των ικανοτήτων αφ' ενός στην προοπτική της ανάπτυξης του ατόμου και του πολίτη και αφ' ετέρου στο επίπεδο της κοινωνικής ένταξης και της απασχόλησης.
Σύμφωνα ακόμα με την Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων το μέσο επίπεδο συμμετοχής στην διά βίου μάθηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να είναι τουλάχιστον το 15% του ενήλικου πληθυσμού σε ηλικία εργασίας, δηλαδή, από είκοσι πέντε ως εξήντα τεσσάρων ετών ως το 2010 και σε καμιά χώρα το ποσοστό αυτό δεν θα πρέπει να είναι μικρότερο του 10% ως το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, δηλαδή ως το 2010.
Είναι σαφέστατη, λοιπόν, η σημασία που δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα θεσμικά της όργανα στον τομέα αυτό, στη διά βίου μάθηση δηλαδή, τη στιγμή που υπάρχουν εκτιμήσεις ότι η διά βίου εκπαίδευση καθώς επίσης και η άτυπη επαγγελματική κατάρτιση μπορούν να αναδειχθούν σε σημαντικά επενδυτικά εργαλεία για την επίτευξη των στόχων της αναβάθμισης του ανθρώπινου παράγοντα αλλά και της προσαρμογής του στα δεδομένα και τις ανάγκες της σύγχρονης οικονομικής πραγματικότητας.
Με τον τρόπο αυτό φυσικά θα συμβάλουν αποφασιστικά στην αντιμετώπιση του οξύτατου κοινωνικού προβλήματος της ανεργίας αλλά και της ενίσχυσης της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας.
Τι όμως αλήθεια συμβαίνει στη χώρα μας; Σύμφωνα με σχετική μελέτη του ΟΟΣΑ η χώρα μας κατατάσσεται, με στοιχεία του 1999, τελευταία μεταξύ των δεκαπέντε χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς τις συνολικές δαπάνες ανά μαθητή ή σπουδαστή. Για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, σε δολάρια Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, η Ελλάδα αφιερώνει 2200 δολάρια ανά μαθητή, ενώ ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 4100 δολάρια. Για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση η Ελλάδα αφιερώνει 2900 δολάρια ανά μαθητή ενώ ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 6200 δολάρια. Για την τριτοβάθμια εκπαίδευση αφιερώνει 4300 δολάρια ανά φοιτητή ενώ ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 8500 δολάρια. Οι αντίστοιχες δαπάνες για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι 19200 δολάρια και για την Ιαπωνία 10300 δολάρια. Οι ανισότητες στις δαπάνες για την εκπαίδευση έχουν σοβαρές συνέπειες στην ανάπτυξη της εκπαίδευσης των ενηλίκων.
Σύμφωνα πάλι με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της EUROSTAT, η χώρα μας βρίσκεται στη τελευταία θέση του πίνακα με ποσοστό 3,7% των Ελλήνων να συμμετέχουν στο πρόγραμμα διά βίου μάθησης όταν η πρώτη χώρα, η Σουηδία, βρίσκεται στο 34,2% και ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης των είκοσι πέντε, μάλιστα, μελών - κρατών ανέρχεται στο 9%. Άρα, λοιπόν, αυτό που πολύ σοφά έλεγαν οι αρχαίοι πρόγονοί μας «γηράσκω αεί διδασκόμενος» αποδεικνύεται και με τα στατιστικά στοιχεία της EUROSTAT ότι, δυστυχώς, στους νεοέλληνες δεν έχει εφαρμογή.
Συγκρίνοντας, λοιπόν, τη φτωχή αυτή ελληνική επίδοση με το στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ότι δηλαδή έως το 2010 καμιά χώρα δεν θα πρέπει να έχει ποσοστό συμμετοχής στη διά βίου μάθηση μικρότερο του 10%, αναλογιζόμαστε, στα μόλις πέντε χρόνια που απομένουν, πόσο σημαντικό δρόμο πρέπει να κάνουμε, πόσο μεγάλο έργο πρέπει να επιτελέσει η χώρα μας για να πιάσει το συγκεκριμένο στόχο.
Ας δούμε, όμως, τι συνέβαινε μέχρι τώρα στη χώρα μας.
Η διά βίου εκπαίδευση είναι μια σχετικά καινούργια και εξελισσόμενη αντίληψη. Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν τέσσερις τύποι διά βίου εκπαίδευσης που παρέχουν διπλώματα. Τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης, τα Προγράμματα Σπουδών Επιλογής, το ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και Ειδικά Μεταπτυχιακά Προγράμματα Επαγγελματικής Κατεύθυνσης.
Μετά το 1996, τη χρονιά που αφιερώθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση στη διά βίου μάθηση, η αναγκαιότητα της διά βίου εκπαίδευσης έγινε πιο σαφής και αποτελεί πλέον καθαρή προτεραιότητα της ελληνικής εκπαιδευτικής πολιτικής.
Τι είχαμε μέχρι τώρα στην Ελλάδα:
Κατ' αρχήν παλαιότερα είχαμε το Ελληνικό Κέντρο Παραγωγικότητας, το γνωστό ΕΛΚΕΠΑ, που λειτούργησε από την αρχή της δεκαετίας του ‘50 μέχρι σχεδόν το τέλος της δεκαετίας του ‘90 αναπτύσσοντας διάφορα προγράμματα εκπαίδευσης ενηλίκων.
Είχαμε και έχουμε- τα Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης, τα οποία ιδρύθηκαν το 1992 και προσφέρουν προγράμματα κατάρτισης σε επίπεδο μεταξύ δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
Είχαμε και έχουμε- τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης, που είναι μια θεσμική καινοτομία του Β΄ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, τα οποία ξεκίνησαν το 1994 στο πλαίσιο ενός συστήματος συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εργασίας, που ξεκίνησε με το Α΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης το 1989.
Μετά από ένα διάστημα ουσιαστικής αδράνειας ο θεσμός επανενεργοποιήθηκε το 1997 με την ίδρυση του Εθνικού Κέντρου Πιστοποίησης Δομών Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης και συνοδευτικών υποστηρικτικών υπηρεσιών, του γνωστού ΕΚΕΠΙΣ.
Σήμερα λειτουργούν ΚΕΚ υπό την εποπτεία διάφορων φορέων και Οργανισμών, όπως ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ΑΕΙ και ΤΕΙ, Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α΄ και Β΄ βαθμού, Οργανισμοί του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα, κοινωνικοί φορείς και εταίροι, ιδιωτικές εταιρείες κλπ.
Έχουμε τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών, τα Προγράμματα Σπουδών Επιλογής, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Τα διαβάζω επιγραμματικά, κύριε Πρόεδρε, γιατί καταλαβαίνω ότι ο χρόνος έχει τελειώσει.
Εξάλλου, οργανωμένες δομές προγραμμάτων εξειδίκευσης, που εντάσσονται στο πνεύμα της διά βίου εκπαίδευσης, λειτουργούν στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, αλλά και σε αρκετά ακόμα ελληνικά πανεπιστήμια.
Είναι φανερό, λοιπόν, από τα παραπάνω ότι αυτό το πλέγμα φορέων και δραστηριοτήτων δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Έτσι, η Κυβέρνηση αποφάσισε, αξιοποιώντας την εθνική αλλά και τη διεθνή εμπειρία στο χώρο της διά βίου μάθησης, να προετοιμάσει ένα νομοσχέδιο με στόχο να βελτιώσει την υφιστάμενη κατάσταση, ένα νομοσχέδιο που εντάσσεται στη γενικότερη πολιτική ανάπτυξης, που έχει σχεδιάσει και ήδη υλοποιεί η νέα διακυβέρνηση της χώρας, ένα νομοσχέδιο που είναι αποτέλεσμα ευρύτατου κοινωνικού διαλόγου με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς.
Ζητήθηκε και ελήφθη σοβαρά υπόψη η άποψη όλων των σχετικών φορέων. Των πολιτικών κομμάτων, της εκπαιδευτικής κοινότητας, των συνδικαλιστικών φορέων εργαζομένων και εργοδοτών.
Πρέπει να σημειώσουμε δε, ότι για πρώτη φορά σχέδιο του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων τέθηκε υπόψη της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής. Κι έλαβε πολύ σοβαρά υπόψη τη γνώμη της ΟΚΕ και έκανε δεκτές πολλές από τις προτεινόμενες θέσεις της.
Αυτό το νομοσχέδιο, λοιπόν, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, που σήμερα συζητούμε, εκτιμούμε ότι δίνει απαντήσεις και σοβαρές προοπτικές στη δια βίου μάθηση στη χώρα μας. Γι' αυτόν τον λόγο σας καλούμε να το υπερψηφίσετε.